Marina de Vries in Museumtijdschrift: Moeders kledingkast recensie

Moed­ers kled­ingkast.

​‘Hal­lo vogels. Herin­neren jul­lie je mijn moed­er nog?’ Wie het boek Mis­sen als een ronde vorm van ten­toon­stellings­mak­er en schri­jver Hanne Hage­naars openslaat, kan er niet omheen: dit boek gaat over (te vroeg) overleden oud­ers, zussen, broers, kinderen opa’s en oma’s. De moed­er van Hage­naars over­leed toen ze acht­tien jaar was, een leefti­jd waarop de wereld verk­end moet wor­den. Bin­nen een half jaar was haar vad­er hertrouwd, voor herin­neren was in deze lev­ens op dat moment geen plaats.
Nu, de zes­tig gepasseerd, is die ruimte er wel. Hage­naars gaat op bezoek bij uiteen­lopende kun­ste­naars die in hun werk overlede­nen eren en herin­ner­in­gen vasthouden en vor­mgeven. Ze schri­jft erover in hoogst­per­soon­lijke, prachtige poëtis­che essays, brieven en gedicht­en. Soms gaat ze alleen in de geest op zoek, zoals bijvoor­beeld bij Alice Neel (1900 — ​’84). In zes pagina’s schri­jft Hage­naars een ontroerend portret van de Amerikaanse kun­ste­naar , die meerdere grote liefdes kende en worstelde met het moed­er­schap. Neel schilderde vooral portret­ten van lev­en­den waarin ​‘het dra­ma van het bestaan’ doorschemert. Daar­tussen is het gri­jze, rustige, kale ​‘in memo­ri­am’ uit 1930 voor haar overleden baby San­til­lana een ijz­ing­wekkende uit­zon­der­ing.

Kun­ste­naar of niet, het mis­sen van een dier­bare, herin­ner­in­gen die onder je vingers van­daan glip­pen, elke vol­wasse­nen heeft er ervar­ing mee. Het mooie aan de kun­st die Hage­naars in het boek laat zien en aan de kun­ste­naars die ze spreekt, zijn de vele manieren waarop gemis wordt uitge­drukt. De Zuid-Afrikaanse Lebo­hang Kganye was ongeveer even oud als Hage­naars toen haar moed­er over​leed​.Om haar bij zich te houden fotografeerde Kganye zichzelf in de kled­ing van haar moed­er, in dezelfde pose en op dezelfde plek als de foto’s uit het fam­i­lieal­bum. Ze liet de oude en de nieuwe beelden in elka­ar overvloeien, haar overleden moed­er haarscherp, zijzelf wazig als een geestver­schi­jn­ing, voor alti­jd intens met elka­ar verbonden.

Een even liefde­volle als krankzin­nige herin­ner­ing zag Hage­naars op een ten­toon­stelling in 1997: een gedra­gen herenon­der­boek op een sokkel, met sti­jf­sel rech­top gezet. Het blijkt een beeld van Job Koelewi­jn, de onder­broek van zijn vad­er, het werk een teken van de dood als een alledaagsver­schi­jnsel. En zo vol­gend de ver­halen, de herin­ner­in­gen en de kunst­werken elka­ar op, van woord­schilder­i­jen van Kim van Nor­ren (Sterk­er dan de dood is de liefde, 2022) en de memen­to-mori vlin­der van de Colom­bi­aanse Lore­na Tor­res tot de door Hage­naars zelfge­maak­te miniatu­ur garder­obe zoals ze zich haar moed­ers kled­ing herin­nert, in sobere gri­jstin­ten gefo­tografeerd door Paul kooik­er.

Hoewel het boek bove­nal een ode is aan het lev­en, is het raadza­am om het niet in een keer uit te lezen. Daar­voor zijn de ver­halen toch te verdrietig.