Natasja Kensmil: portret van Albertine Agnes, prinses van Oranje
Onlangs kwam er in de Verenigde staten een onderzoek uit naar wie er eigenlijk op een standbeeld wordt gezet en de conclusie kan geen verassing meer zijn maar is evengoed verontrustend, Het merendeel van de mannen is wit en blank, en de onderwerpen die herdacht worden zijn vooral gerelateerd aan geweld en oorlog. De ‘helden’ zijn de overwinnaars, de rijke mannen met macht en slavenhandelaren.’De cijfers zijn grimmig maar cruciaal bewijs voor de conclusie van de audit: ons huidige monumentenlandschap’ geeft een verkeerde voorstelling van onze geschiedenis.” was dan ook de uiteindelijke conclusie.
In Nederland zal het niet anders zijn. Ook aan de muren van de musea zien we de portretten van rijke witte mannen, en in dit geval dan vaak naast hun vrouw, als een pronkstuk die meedoet in het tonen van hun macht en glorie. Natasja Kensmil onderzoekt al jarenlang het gegeven van macht in haar schilderijen en hoe de geschiedenis een vals en eenzijdig Beel van de werkelijkheid geeft. Kensmil is al jaren geïnteresseerd in de geschiedenis en met name in de achterkant van de macht, in wat niet wordt getoond, in de vraag ten koste van wie en wat die macht tot stand is gekomen.
Het Fries Museum vroeg Natasja Kensmil om een werk te maken als aanvulling op de tentoonstelling Icons. Men dacht aan een reflectie op een groepportret waar de stadhouder Willem Frederik van Nassau-Dietz op staat samen met zijn broer en neven en drie bedienden waaronder één donkere bediende.Daar staan ze dan: de mannen die het voor het zeggen hadden, een zelfvoldane arrogante blik en in de compositie van het schilderij lijkt de donkere jongen de hond te spiegelen, allebei als een attributen weergegeven.
Natasja Kensmil dook in de achtergrond van Willem Frederik en leerde hem via zijn dagboeken beter kennen. Uiteindelijk besloot Kensmil een werk te maken over zijn vrouw, Albertine Agnes, prinses van Oranje, gravin van Nassau (1634−1696). Zij ontpopte zich als een sterke vrouw die na de dood van haar man regentes werd namens haar zoon.
Hoe tonen de regenten zich aan ons? Een paar jaar na het overlijden van de haar man liet zijn weduwe Albertine Agnes zich met haar gezin portretteren. Zij regeerde op dat moment namens haar zoon, die naast haar staat. Zijn oudere zusje Amalia steekt een takje Oranjebloesem naar voren om te benadrukken, dat Albertine Agnes een Oranje is. Het blote kindje is Sophia, die al overleden maar er toch nog bijhoort. Dit portret van Abraham van der Tempel, 1668 en is zoet en beminnelijk en toont hun macht en rijkdom. En dat is precies hoe de beeltenis van regenten in ons collectieve geheugen leeft. Maar hoe kwamen ze aan hun rijkdommen? Hoe gewelddadig was hun macht?
‘Het beeld dat wij hebben van regenten en regentessen en dat is opgeslagen in ons collectieve geheugen is zo eenzijdig, het laat altijd de kant van de macht zien’, zegt Kensmil. “ik wil dat beeld vernietigen, ik ben op zoek naar de dood. Wat brengt mensen er toe andere te haten, te vernietigen? Wat doet macht? Het portret is een hedendaags antwoord op de adellijke pronkportretten in de collectie van het museum en weerspiegelt de tegenstrijdigheden van die tijd.’
Kensmil zet er een duister, druipend portret tegenover dat de bevraging van de macht in zich draagt.
Natasja Kensmil schilderde op mijn voorstel (als conservator moderne kunst) het portret in opdracht van het Fries Museum.
Rutger Pontzen schreef er een tekst over in de Volkskrant: https://www.volkskrant.nl/cult…
