curator: Taus Makhacheva: It’s possible to raise the ceiling a bit
Het Fries Museum presenteert t/m 6 maart 2022 Taus Makhacheva: It’s possible to raise the ceiling a bit. In objecten, films en installaties reflecteert Makhacheva (Moskou, 1983) op rituelen, vieringen en het ongewone in het alledaagse, met speelse en humoristische ondertonen. Vrijwel alle werken zijn voor het eerst in Nederland te zien. De uitgebreide solotentoonstelling, gecureerd door Hanne Hagenaars, verkent de tradities van geschiedschrijving en heersende culturele conventies.
Aerostatic Experience
Op 19 januari 1784 stortte de heteluchtballon ‘Le Flesselles’ neer in Lyon tijdens zijn eerste en enige vlucht. Het inspireerde kunstenaar Taus Makhacheva tot het creëren van een ‘metaforische replica’, samen met studenten van de Lycée La Martinière Diderot, een bijzondere school die aandacht voor techniek combineert met vrijheid en pionieren.
Met de verwijzing naar de hoepelrok bekritiseert ze de rigide structuren die als een instrument van onderdrukking werden gezien maar misschien gaf die stijve wijde rok ook wel bescherming als een soort privéruimte. Zo vertelt de ballon volgens haar ‘in naaisteken een geschiedenis van technologie en mode, van gereedschappen en lichamen.’
De kunstwereld stelt soms onmogelijke eisen aan de kunstenaar waarbij het werk bij de consument in de smaak moet vallen om zo een zekere naamsbekendheid op te bouwen die het mogelijk maakt om in alle vrijheid grote projecten te bedenken waarin de verbeelding zegeviert maar vaak zonder marktpotentieel. Deze Ringroad raakt aan het mannen-ego met zijn voorkeur voor snelle dure auto’s. Mackhachava biedt de perfecte dubbele snelweg om die fantasie uit te leven: een gesloten circuit rondom een berg. Wie het model in marmer wil hebben, die kan het cadeau krijgen, maar verplicht zich om de weg in wekelijkheid uit te voeren op de aangegeven coordinaten: 42.5247222°, 46.8905556°.
Ringroad gaat om een uitwisseling van macht en verbeelding via een begeerlijk klassiek marmeren sculptuur.
The Unbound Collection toont de kaleidoscopische Kaukasus als een veranderlijke wereld van worstelaars en winnaars. Een regio van ‘echte mannen’, bedreven in soms potsierlijke rituelen als ‘de sandwich’ en het breken van oren. Waar men behendig is in het omzeilen van de regels, creatief in het tonen van welvaart en flexibel in het inlijven van vreemde culturele verschijnselen. En bovenal: verscheurd is tussen moderniteit en traditie.
(The Unbound is een informeel netwerk van schrijvers, kunstenaars, scenarioschrijvers, ontwerpers, historici, musici, curatoren en welwillende amateurs uit de Kaukasus die graag tijd besteden aan iets van artistiek en antropologisch belang.)
Een eenzame figuur steekt uit boven de contouren van het onherbergzame Dagestaanse landschap. Het is Makhacheva zelf, in schril contrast met de overweldigende rotsen van haar geboortestreek. In een eindeloze loop wandelt ze telkens weer langs de afgrond.
Wat op het eerste gezicht doet denken aan een clichématige weergave van de natuur, gekoppeld aan grootse ideeën over ‘de nietigheid van de mens’, wordt door Makhacheva’s performance echter subtiel onderuit gehaald.
Simpelweg door te lopen, maakt het grootse gebaar plaats voor een directe menselijke aanwezigheid. Daarmee creëert Makhacheva een connectie waarmee ze de schijnbaar onmetelijke natuurlijke barrière tussen zichzelf en de kijker opheft.
Rasul Abakarov is een een vijfde-generatie koorddanser uit het Dagestaanse dorp Tsovkra. Op verzoek van Makhacheva draagt hij, heel voorzichtig, 61 werken uit de collectie van Dagestan Museum of Fine Arts over een kloof tussen twee rotsen.
Met haar keuze uit de museumcollectie presenteert Makhacheva een bepaalde versie van de moderne kunstgeschiedenis van Dagestan. In de performance wordt Makhacheva’s versie van de kunstgeschiedenis door de koorddanser opnieuw gerangschikt en herschreven.
Makhacheva vraagt aandacht voor hoe musea kunstwerken selecteren of ‘waarderen’ en hoe ze het voortbestaan ervan – zowel fysiek als conceptueel – waarborgen. Ook verwijst ze naar de impliciete voorkeuren die een museum representeert: want welk narratief presenteert een museum wel of juist niet?
Charivari
‘Hooggeëerd publiek! Welkom bij onze feestelijke circusvoorstelling, speciaal voor u vertoond door een scala onnavolgbare artiesten!’
In deze multidisciplinaire installatie ontmoet je grootse, uitgebeende sculpturen, extravagante maar onpraktische kostuums en absurdistische circusverhalen. Samen vormen ze een wervelend commentaar op het maar al te echte circus van het hedendaagse leven.
Charivari verkent de rijke circustraditie van de (voormalige) Sovjetunie. In de Sovjettijd gold het circus als een ongecensureerde vrijplaats, dat zich vrijwel aan de controle van het sovjetregime onttrok. Ondanks zijn status van mainstream entertainment, werden in het circus met beeld en beweging de meest gedurfde uitspraken gedaan.
Makhacheva gebruikt het circus als metafoor en vestigt de aandacht op de continue spanning tussen traditie, moderniteit en culturele eigenheid in de Kaukasus: van de overgang tussen Sovjet- en post-Sovjettijd richting de post-post-Sovjettoekomst. Daarmee is Charivari zowel een karkas van het circusverleden als een suggestie voor een denkbeeldige toekomst.
De term ‘charivari’ verwijst naar de openingsact van het circus. Clowns, acrobaten en andere artiesten – solo of in een groep – betreden gelijktijdig de piste om hun kunsten te vertonen. Bij elke act versnelt het ritme en neemt de technische complexiteit toe, tot de piste uiteindelijk gevuld is met zwevende en salto’s makende figuren.
Speciaal voor Charivari creëerde schrijver Alexander Snegirev een chaotisch, denkbeeldig circus vol ongewone wezens. Via tien audioverhalen maken de luisteraars kennis met een groot aantal ongewone wezens, zoals een pratend paard, een boekhoudende krachtpatser en een vlieg in een zilveren mantel.
De absurdistische verhalen vormen een geestig sociaal-politiek commentaar in de vorm vertellingen uit verre verledens en nabije toekomsten. Met de koptelefoons aan de wand kun je ze beluisteren in het Engels, Fries en Russisch. In de zaal zijn de verhalen in het Nederlands te horen.
