Oscar Abraham Pabón, Talking to the plants, 2019
Planten communiceren op hun eigen manier, soms door geur, soms door gif af te scheiden. En wtenschappelijk onderzoek liet zien dat planten constant kleine elektrische signalen afgeven. Zo is er een continue uitwisseling met de omgeving. Als mensen tegen planten gaan praten, gewoon met woorden, gedijen die planten extra goed. Op internet kwam ik een film van Ikea tegen over het project ‘Bully a plant’. Een plant die voortdurend gepest werd zag er na 30 dagen beduidend treuriger uit dan een plant die steeds lief werd toegesproken. Wat je zegt maakt dus ook verschil.
Praten tegen planten. Het is opvallend hoe binnen de kunst de plant een grote rol krijgt in het opnieuw definiëren van de verhouding tussen de mens en zijn omgeving. De vraag is natuurlijk of wij boven de plantenwereld staan en de natuur goed moeten beheren of dat we gewoon onderdeel zijn van de natuurlijke wereld. Melanie Bonajo maakte een prachtig fotoboek, gedrukt op krantenpapier, waarin ze liet zien dat de mens niet van de apen afstamt maar van planten. Dat was voor mij een eerste eye opener. In mijn mail vond ik de uitnodiging voor een biënnale in Warsaw: Floraphia, Revolution of plants (25 okt- 29 dec.) De vervreemding van de natuur zorgt ervoor dat mensen zich graag omgeven met planten: de interesse in de gedomesticeerde natuurlijke wereld groeit. De plant biedt troost en kalmeert, en in deze hectische tijden is het goed om je te omgeven met planten. Met groen om ons heen voelen we ons beter. Maar is de plant slechts een wezen dat ons humeur kan verbeteren, née volgens deze tentoonstelling niet. De expositie wil het emancipatorische potentieel van de planten onthullen dat zelfs kan leiden tot sociale transformatie. Planten behoren niet langer tot de laagste positie in de hiërarchie van wezens, de kunstenaars in Floraphia gaan uit van een visie van ‘een fundamentele continuïteit tussen mensen en planten, waarvan de laatste — dynamisch, ademen en groeien — begiftigd zijn met intentionaliteit en zelfs geheugen. Religieuze of sjamanistische overtuigingen gaan hand in hand met de ontdekkingen van de moderne wetenschap Dat maakt nieuwsgierig.
In de galerie van Martin van Zomeren staat een grote tafel met planten van kunstenaar Oscar Abraham Pabón. Hij las zijn kamerplanten hardop voor uit teksten van taalfilosoof Ludwig Wittgenstein. Als je een tekst hardop voorleest dringt de inhoud beter tot je door dan als je gewoon leest. (kunstenaar Job Koelewijn begint iedere dag met 45 minuten hardop lezen) Maar het voorlezen veranderde langzaam in een ’hardop je hart uitstorten’ bij de planten. Dat lijkt me een veilige en gezonde uitlaatklep. Ze vertellen het niet door en wie kan er nu zo goed luisteren als een plant? De groene wezens werden zijn ‘biechtvader, gesprekspartner én zuurstofleverancier’*. Tussen de planten zijn nu buisjes in allerlei kleuren bevestigd die het publiek willen verleiden tot interactie met de planten. Je mag liedjes voor ze zingen, ze toespreken maar liever geen negatieve dingen. Rondom de planten hangen prachtige occult aandoende sculpturen van baksteen met soms goudverf erop en soms glazuur. Prachtige versimpelde geometrische vormen. Nog een week te zien.
*Lees ook de recensie van Lucette ter Borg: https://www.nrc.nl/nieuws/2019/09/17/wittgenstein-voorlezen-aan-kamerplanten-a3973615)